NATO pojačava prisustvo na Balkanu: Rutte stiže u BiH i Kosovo usred rastućih tenzija
“Geopolitički pritisci i regionalne nestabilnosti u fokusu NATO-a”
Posjeta Marka Ruttea, novog generalnog sekretara NATO-a, Bosni i Hercegovini i Kosovu dolazi u trenutku sve izraženijih političkih i sigurnosnih napetosti na Balkanu.
Zamrznuti sukobi u ovom regionu ponovo prijete eskalacijom, a transatlantske podjele dodatno komplikuju situaciju, piše Deutsche Welle.
Bivši generalni sekretar Jens Stoltenberg godinama je upozoravao na opasnosti koje dolaze iz Bosne i Hercegovine i s Kosova. Njegov nasljednik Mark Rutte sada prvi put službeno dolazi u ove zemlje otkako je preuzeo dužnost u oktobru 2024. godine. U ponedjeljak, 10. marta, boravit će u Sarajevu, dok je dan kasnije planiran njegov odlazak u Prištinu.
Ova posjeta dešava se u vrijeme rastuće nesigurnosti u Evropi. Zapadni Balkan i dalje ostaje osjetljiva tačka evropske sigurnosne arhitekture, posebno u kontekstu nedovršene integracije u EU i uticaja globalnih sila.
Bosna i Hercegovina: Nacionalizam i separatističke težnje
Od Dejtonskog sporazuma, Bosna i Hercegovina je podijeljena na dva entiteta, s ograničenom državnom vlasti. Milorad Dodik, predsjednik Republike Srpske, već godinama zagovara separatističku politiku i ne krije težnje ka otcjepljenju.
Dodik se trenutno nalazi pod američkim sankcijama, dok je početkom februara 2025. godine Sud BiH donio prvostepenu presudu kojom mu je izrečena zatvorska kazna uz zabranu obavljanja političkih funkcija na šest godina. On je presudu odbacio, a podršku mu pružaju predsjednik Srbije Aleksandar Vučić i premijer Mađarske Viktor Orban.
Osim što održava bliske odnose s Moskvom, Dodik i dalje insistira na obilježavanju 9. januara kao dana osnivanja Republike Srpske, uprkos zabrani Vrhovnog suda BiH. Na ovogodišnjoj paradi u Banjoj Luci, pored predstavnika Srbije, učestvovali su i ruski zvaničnici, što je izazvalo dodatne osude međunarodne zajednice.
Kosovo: Eskalacija sukoba i blokiran dijalog
S druge strane, napetosti između Prištine i Beograda dodatno su pogoršane politikom vlade Albina Kurtija koja od 2021. godine sprovodi integraciju srpskih institucija u kosovski sistem. Srbija nikada nije priznala nezavisnost Kosova, što je dovelo do bojkota ključnih institucija i masovnih protesta na sjeveru Kosova.
Najveća eskalacija dogodila se u septembru 2023. godine, kada je grupa srpskih militanata izvela napad u blizini manastira Banjska, pri čemu su poginuli jedan kosovski policajac i trojica napadača.
EU je već uvela sankcije Kurtijevoj vladi 2023. godine zbog napetosti u regionu, dok Srbija i dalje podržava srpske enklave na Kosovu. Dijalog između Beograda i Prištine ostaje blokiran, dok Vučić i Kurti nastavljaju međusobne optužbe.
NATO-ova dilema: Povlačenje američkih trupa?
Uz političke i etničke tenzije, evropske diplomate strahuju od mogućeg povlačenja američkih trupa iz Evrope, uključujući i kontingent od 600 vojnika u okviru KFOR-a.
Iako Mark Rutte tvrdi da NATO ne vidi ozbiljan rizik, činjenica je da nova administracija Donalda Trumpa vodi drugačiju politiku prema Evropi. Američki zvaničnici poput Richard Grenella, bivšeg specijalnog izaslanika za Balkan, otvoreno kritikuju kosovsku vladu i traže oslobađanje Hašima Tačija, bivšeg predsjednika Kosova, koji je trenutno pred Specijalnim sudom u Hagu.
Dodatno, zamjenica sekretara za medije Pentagona Kingsley Wilson nedavno je na mreži X objavila kontroverznu poruku “Make Kosovo Serbia Again”, što je izazvalo burne reakcije u međunarodnim krugovima.
Uprkos svemu, NATO ne planira smanjiti vojno prisustvo u BiH i na Kosovu. Međunarodne snage i dalje su ključne za regionalnu stabilnost, a obje zemlje nastavljaju diplomatske napore za pridruživanje vojnom savezu.
BiH je podijeljena po pitanju NATO-a – vlasti Republike Srpske blokiraju integraciju, dok su ostale zemlje regiona, poput Albanije, Crne Gore i Sjeverne Makedonije, već članice NATO-a.
Posjeta Marka Ruttea signal je da NATO pomno prati situaciju i da stabilnost Balkana ostaje visok prioritet za evropske i transatlantske partnere.
